Mag LinkedIn experimenteren met gebruikers zonder hun toestemming?

De onderzoekers hebben uitgezocht of het verschil maakt voor baankansen of gebruikers vaker met bekenden contact legden of juist met volledig vreemden. De conclusie die de onderzoekers trekken uit de studie, is dat hoe 'losser' de contacten zijn die iemand heeft, hoe makkelijker diegene van baan wisselt. Ze noemen het zelf een van de meest invloedrijke sociale onderzoeken van de afgelopen eeuw. Ze zijn van plan de resultaten te verwerken in het algoritme dat in een gebruikersprofiel andere LinkedIn-gebruikers presenteert als 'mensen die u misschien kent'.

Voor het onderzoek werd gemanipuleerd met de algoritmes van het zakelijk sociaal netwerk in de vorm van A/B-testen. Hoe sterk de banden waren van de gebruikers werd bepaald aan de hand van het aantal berichten dat over en weer werd verstuurd door de gebruikers en het aantal gemeenschappelijke kennissen. De wetenschappers volgden hoe deze interacties gedurende de tijd veranderden.

Betere baankansen

Ethici discussiëren onder meer in The New York Times of het wel in de haak is dat miljoenen mensen  - zonder dat ze daarover zijn geïnformeerd - onderdeel waren van een onderzoek dat een serieuze invloed kan hebben gehad op het leven van een aantal van hun. Sommige mensen hadden betere toegang tot baankansen, stelt bijvoorbeeld een hoogleraar in de Amerikaanse krant. LinkedIn bestrijdt de kritiek die in de NYT wordt geuit, blijkt uit reacties van de onderzoekers bij Ars Technica. Door de A/B-testen in één adem te noemen met de manier waarop de data werden geobserveerd, lijkt het of er werd geëxperimenteerd met mensen wat niet correct is, zegt hoofdauteur van het Science-artikel Karthik Rajkumar.

Het idee voor het onderzoek kwam uit de constatering dat het algoritme dat wordt gebruikt voor de sectie 'mensen die u misschien kent' al aan sommige gebruikers veel meer mensen presenteerde die ze al kenden. Aan andere LinkedIn-gebruikers werden juist meer onbekenden voorgesteld. Daarop ontstond de vraag hoe de relevantie van de voorstellen kon worden verbeterd. Daarna kwam de vraag welke connecties het belangrijkst waren voor het aanbod van nieuwe banen.

Rajkumar legt vervolgens tegenover Ars Technica uit dat A/B-testen ook suggereert dat er slechts twee opties waren waarbij de een mensen met sterke banden presenteerde en de ander mensen waarmee slechts losse verbinding bestond. Dat was hier echter niet het geval, aldus de wetenschapper. In plaats van slechts twee opties gebruikten de onderzoekers wel zeven verschillende behandelvarianten, die allemaal ook verschillende resultaten opleveren.

Geen expliciete toestemming

Maar zoals een andere Amerikaanse hoogleraar in ethiek tegen Ars Technica zegt, blijft de vraag terecht of je mag experimenteren met gebruikers van sociale media zonder dat ze daar expliciet toestemming voor hebben gegeven. LinkedIn heeft overigens in zijn algemene voorwaarden wel staan dat het bedrijf gegevens gebruikt voor experimenten. Gebruikers geven daar dus wel toestemming voor, maar vrijwel niemand leest die algemene voorwaarden helemaal door op het moment dat ze een account aanmaken.

Een oplossing die deze hoogleraar aandraagt, is het presenteren van een pop-up waarmee toestemming word gevraagd op het moment dat het onderzoek start. Een alternatieve oplossing kan zijn om bij het aanmaken van een account met een pop-up expliciet toestemming te vragen voor het gebruik van gegevens voor onderzoeksdoeleinden.

Facebook al in 2014

Ruim acht jaar geleden hebben onderzoekers bij Facebook ook geëxperimenteerd op onwetende gebruikers. Daarbij zijn psychologische tests uitgevoerd om emoties te bespelen en bepalen van bijna 700.000 gebruikers. Ná het afronden van dit grootschalige onderzoek en het oplaaien van ophef daarover heeft het social network zijn voorwaarden aangepast zodat 'onderzoek' uitgevoerd kan worden op de gebruikers en de gegevens die zij achterlaten.