Nog veel onopgeloste problemen in software Omgevingswet

De software van de Omgevingswet is al jaren een hoofdpijndossier voor de overheid. De software, dat het Digitaal Stelsel Omgevingswet wordt genoemd, moet mogelijk maken dat overheden en belanghebbenden snel kunnen zien wat wel en niet is toegestaan in de fysieke leefomgeving. Om dat te bewerkstelligen moet een enorm aantal organisaties data aanleveren. Met een klik op de knop moet voor gebruikers duidelijk zijn of bijvoorbeeld een dakkapel geplaatst mag worden.

De Omgevingswet wordt al jarenlang uitgesteld omdat de software maar niet wordt opgeleverd. Onlangs informeerde minister Hugo de Jonge de Eerste Kamer hierover met de mededeling dat de ontwikkeling volgens planning verloopt, maar dat beeld blijkt te rooskleurig. Zijn eigen ambtenaren en betrokken softwareleveranciers wisten wel beter, zo meldde Binnenlands Bestuur onlangs.

Indringend testen software

In het nieuwe rapport ‘Fase 1 indringend ketentesten’ staan de resultaten beschreven van de laatste testen van de software in de periode april tot juli 2022. In het rapport wordt vastgesteld wat goed werkt in de software en wat nog niet. Er wordt daarbij uitgegaan van de minimale vereisten voor inwerkingtreding van de Omgevingswet per 1 januari 2023.

De rapporteurs schrijven dat er tussen januari en juli tweehonderd bevindingen zijn gedaan over de software, waarvan inmiddels ongeveer een kwart is opgelost. Twaalf onderwerpen daaruit worden gezien als een probleem en zijn nu deels opgelost. De bevindingen worden voorlopig verder geanalyseerd. Wanneer ze als een belemmering voor meerdere gebruikers worden gezien, worden ze opgenomen in een zogeheten Problemen-en-Oplossingen-Lijst.

Problemen in de software

Eén van de geconstateerde problemen die nog niet is opgelost, zijn de regels op de kaart: gebruikers van de software weten niet kunnen of zij naar informatie kijken die al is veranderd maar nog niet zichtbaar is. De downloadservice van een aanvraag geldt als een ander probleem: deze wordt nu aangeboden in de vorm van een e-mail, maar wanneer volumes toenemen zou dit geen werkbare situatie opleveren voor gebruikers. Verder zijn er problemen met de validatieservice. Het is voor gebruikers onduidelijk welke toelichting bij welk artikel in de Omgevingswet hoort.

De indringende ketentest heeft tot meer inzicht van de werkbaarheid geleid en inmiddels een aantal benodigde oplossingen teweeggebracht, zo schrijven de rapporteurs. Maar er is nog veel werk te doen. Het aantal geteste scenario’s is volgens de rapporteurs nu nog te klein om te zeggen dat het inzicht compleet is, bovendien zijn nog niet alle instrumenten van de software getest.

Processen inrichten

De rapporteurs geven verder ook positieve punten aan. Ze zijn ze tevreden over de processen die inmiddels voor het testen ingericht zijn, zoals de tweewekelijkse ‘ketentestrapportage’ en de tweewekelijks bijgewerkte lijst met problemen en oplossingen zoals een work-around of productaanpassing.

De Omgevingsswet werd in 2015 aangenomen en had aanvankelijk in 2019 in werking moeten treden. De planning is nu dat de wet in 2023 van kracht wordt, maar de Senaat vindt dat de wet pas kan ingaan als alle problemen zijn opgelost. Het Adviescollege ICT-toetsing (AcICT) brengt op verzoek van de Eerste Kamer een advies uit dat in oktober wordt verwacht.