Justitie België op vingers getikt voor 'externe' digitalisering

Eerder had het Belgische ministerie van Justitie juist een gratis te gebruiken systeem opgezet om het digitaal indienen van processtukken te faciliteren. Dit e-Deposit is sinds oktober vorig jaar ineens 'gepasseerd': doordat Geens alle advocaten in België heeft verplicht om een portaal te gebruiken. Die site voor het uploaden van documenten als conclusies en processtukken is ontwikkeld door de Orde van Vlaamse Balies (OVB). Die organisatie, die los staat van het ministerie, rekent een vergoeding voor elke keer dat een advocaat stukken indient bij rechtbanken, parketten en hun griffies.

Verplichte winkelnering

De OVB vertegenwoordigt de ruim 10.500 Vlaamse advocaten in België en werkt voor het portaal samen met zijn Franstalige en Duitstalige tegenhanger, de OBFG (Ordre des Barreaux Francophones & Germanophones). De vakverenigingen vertegenwoordigen Belgische advocaten, maar jagen die met het DPA-deposit (Digital Platform for Attorneys) dus ook op kosten.

Ontwijking van de vergoeding per ingediend stuk bij het portaal is wel mogelijk. Advocaten dienen dan alle stukken weer op papier in te dienen. Deze ouderwetse methode komt neer op extra werklast, plus papier en postverzending, en geeft advocaten dus ook hogere kosten. Bij de Raad van State zijn al zeker zes procedures opgestart tegen deze verplichte winkelnering van het externe, betaalde portaal.

Wet geschonden

Een van die zaken heeft nu een initieel succes opgeleverd voor de protesterende advocaten: de auditeur bij de Raad van State heeft de minister teruggefloten, meldt De Tijd. Justitie-minister Geens is naar het oordeel van de auditeur zijn boekje te buiten gegaan, en heeft zelfs de wet geschonden.

De magistraat stelt: "Door de toegang tot de digitale communicatie met Justitie integraal onder het beheer te plaatsen van een informaticasysteem van de beroepsorganisatie overschrijdt de minister zijn bevoegdheid zoals die is afgebakend door het Gerechtelijk Wetboek". Volgens de wet zou elektronische communicatie tussen partijen in justitiële sferen alleen mogen gebeuren via informaticasystemen van het ministerie van Justitie. De doorverwijzing door de minister naar het externe portaal, waarbij er dus sprake is van dwang, schendt deze wettelijke vereiste.

Het DPA-deposit van de samenwerkende advocatenordes biedt wel meer functionaliteit dan het e-Deposit van de Belgische overheid. Minister Geens wijst daar ook op. De auditeur bij de Raad van State, die de minister nu terugfluit, merkt in zijn verslag op dat het overheidssysteem advocaten al in staat stelt om hun conclusies en overtuigingsstukken digitaal in te dienen. De toevoeging van een tussenliggende, en dan dus betaalde, interface is dus overbodig. Bovendien betekent de verplichting tot gebruik dat advocaten die het DPA-deposit niet willen gebruiken "de elektronische toegang tot de rechtsgang wordt ontzegd".

Miljoenenproject, buiten het ministerie

Het omstreden en nu mogelijk buitenspel gezette externe portaal is een miljoenenproject waar sinds 2014 aan is gewerkt. Toen is Geens aangetreden als minister van Justitie en hebben de Belgische balies een vennootschap (Diplad) opgezet om deze digitalisering van Justitie te ontwikkelen. De ambities gaan daarbij verder dan alleen het DPA-deposit, wat op de site van de vennootschap wordt genoemd als de eerste applicatie op het digitale platform voor advocaten. "Met intensieve en ambitieuze projecten wil Diplad de advocatuur - en bij uitbreiding justitie - begeleiden naar de digitale toekomst. Zij ontwikkelt hiervoor het Digitaal Platform voor de Advocatuur (DPA)", valt te lezen in de FAQ.

De Tijd weet te melden dat de vennootschap met hoge ontwikkelkosten zit. Afgelopen jaar is 411.000 euro verlies geboekt door Diplad en in de meest recente jaarrekening staat 2,4 miljoen euro aan cumulatieve verliezen. De financiële vooruitzichten zijn bovendien somber: de schulden op korte en lange termijn zijn opgelopen tot meer dan 6 miljoen euro, schrijft De Tijd. De Vlaamse balies hebben in mei dit jaar nog moeten ingrijpen, door een kapitaalverhoging te verstrekken.

'Gratis is zoiets nooit'

Het terugfluiten van de minister lijkt nu een streep te trekken door de digitale ambities van de Belgische advocatenordes én van Justitie-minister Geens. Het oordeel van de auditeur bij de Raad van State is geen formeel besluit, maar het is wel een teken aan de wand. Als de raad de uitgezette lijn volgt, wordt de betaalde portalsite opzij gezet wat het verplichte gebruik betreft. Dit bedreigt dan de inkomstenstroom voor het DPA-project en het achterliggende samenwerkingsverband voor justitiële digitalisering in België, waar ook het ministerie al vierenhalf jaar aan werkt.

Minister Geens verklaart dat werk aan digitale communicatie met Justitie doorgaat, met flinke inspanning. "Gratis is zoiets nooit, net zoals brieven per post versturen ook niet gratis is. Wie de kostprijs moet betalen is een afweging die men moet maken. Uiteraard worden zaken mettertijd goedkoper voor de klant, naarmate de investeringen zich terugverdienen."