Modernisering IT achter 90% staatsinkomen duurt nog zes jaar

Dat blijkt uit een technische briefing die de verantwoordelijken bij de Belastingdienst gisteren gaven aan de Tweede Kamer. Koos Veefkind - algemeen directeur van directie Informatievoorziening - schat de technische schuld bij de Belastingdienst nu op 30%. Daarmee loopt de dienst voor op de eerder bij het Bureau ICT Toetsing (BIT, nu ACICT) afgegeven ambitie: het niveau van technische schuld zou in die ambitie pas volgend jaar op 30% moeten komen. "Maar", zo waarschuwt hij, "30% lijkt overzichtelijk, maar de resterende systemen vormen nog een aanzienlijke kluif."

Deze technische schuld is er de oorzaak van dat door de politiek gewenste beleidsaanpassingen - zoals de BTW-verlaging op groeten en fruit en de aanpassing van de spaartax - niet kunnen worden uitgevoerd.

Tijdens de briefing werd duidelijk dat de Belastingdienst de beschikbare capaciteit van IT'ers verdeelt over drie hoofdtaken: Beheer en Onderhoud, Modernisering en Vernieuwing, en Nieuwe wetgeving. De eerste categorie slokt zo'n 54% van de capaciteit op. Modernisering en vernieuwing vraagt 32% van de capaciteit en de jaarlijks noodzakelijke aanpassingen door wetswijzigingen - zoals de aanpassingen aan de vooraf ingevulde belastingaangifte inkomstenbelasting - vereisen de inzet van de resterende mensen en middelen.

De Belastingdienst heeft bovendien grote moeite om die capaciteit van mensen op orde te houden. Jaarlijks moeten er vanwege pensionering en verloop 250 nieuwe IT'ers in dienst genomen worden. Daarbovenop zou de dienst graag nog uitbreiden. "We hebben redelijk succes jonge mensen aan te trekken die van opleidingen komen. Het probleem is om ze te vast te houden wanneer ze eenmaal intern zijn opgeleid en in het senior-niveau pas optimaal productief worden", schetst Veefkind.

Modernisering op stoom

Er zijn de afgelopen jaren al flinke stappen gezet in de modernisering, stelt Willem-Jan Huijssoon, strategisch adviseur uitvoering en handhavingsbeleid Belastingdienst. Als voorbeeld noemt hij de systemen rond erf- en schenkingsbelasting. Dat systeem was jarenlang een punt van discussie in de Tweede Kamer, maar kan nu redelijk vlot worden aangepast. De parameters voor bijvoorbeeld het afschaffen van de 'jubelton' waarmee vermogende ouders hun kinderen konden helpen met het kopen van een huis, is heel snel aan te passen, bevestigt Veefkind op vragen van SP-parlementariër Mahir Önder Alkaya.

Daarnaast moeten ook wel de bijbehorende vragen op de aangifte en in de achterliggende systemen worden aangepast. "Dat is een secuur werk en daar krijgen we te maken met het keuzeproces in het portfoliomanagement. Daarin is voorrang gegeven aan de automatisering van het opleggen van een aanslag als de Belastingdienst verder geen onderzoek of uitzoekwerk hoeft te doen. Dat werk moet dit jaar klaar zijn. Volgend jaar is er dan ruimte om die aanpassingen te doen die nodig zijn voor het verwijderen van de 'jubelton'.

Gevaar voor komende wijzigingen belastingstelsel

De technische schuld bij de systemen voor omzetbelasting, inkomsten-, loon- en vennootschapsbelasting, gaat de komende jaren nog voor veel problemen zorgen bij het invullen van de wensen van de Tweede Kamer en het kabinet. De herziening van het belastingstelsel moet de komende jaren rond komen en ook rond de auto staan er veel veranderingen op stapel. Die hebben allemaal te maken met die inflexibele systemen. Aanpassingen maken kost heel veel tijd en moeite en is heel inefficiënt, waarschuwt Veefkind. "Je moet de aanpassingen dubbel doen. Eerst in het oude systeem en vervolgens moet je ook nog een keer de hele procedure door in het systeem dat in aanbouw is."

Meer samenwerking politiek en IT

Huijssoon drukt de Kamerleden dan ook op het hart bij het doen van voorstellen voor wetswijzigingen, die niet ad hoc en voor de korte termijn te doen en in samenspraak met de IT van de Belastingdienst. "Met goed samenspel en goede keuzes kan de realisatie aanzienlijk versnellen." Veefkind: "Als IT'er wil ik daar nog aan toevoegen dat uitzonderingen het vervelendst zijn. Die maken IT-systemen complex."

Pieter Omtzigt (CDA) concludeerde als Kamerlid dat het laatst aan het woord kwam: "Ik begrijp het allemaal, maar ik word er niet vrolijk van."