EU-alternatief voor Musks Starlink in de maak

Dit blijkt uit antwoorden op Kamervragen die zijn gesteld over de de (dreigende) afhankelijkheid van de Nederlandse krijgsmacht van Starlink. Beginpunt bij die vragen aan de ministers van Defensie en van Buitenlandse Zaken is de afhankelijkheid van Oekraïne aan Starlink. Dat land verdedigt zich al geruime tijd tegen invasie door Rusland en gebruikt ook voor militaire communicatie het satellietnetwerk Starlink van miljardair Elon Musk.

Musk, Trump, Putin

Die eigenaar van Starlink-aanbieder SpaceX (en van automaker Tesla, en social netwerk X, voorheen Twitter) heeft zich de afgelopen jaren openlijk ontpopt tot aanhanger van de extreemrechtse populist Donald Trump. Daarnaast is Musk positief over de Russische president Vladimir Putin. Trump, die sinds begin dit jaar weer president van de Verenigde Staten is, prijst Putin al jaren én is negatief over de NAVO en de Oekraïense strijd tegen Rusland. De regering Trump zou - net als Musk - al hebben gedreigd met uitschakeling, als pressie voor een mineralendeal met Oekraïne.

In het licht van deze en andere geopolitieke ontwikkelingen is er opgelaaide aandacht voor de kwestie van afhankelijkheid van Amerikaanse technologie, zoals satellietcommunicatiesysteem Starlink. De Kamervragen beginnen met Oekraïne, maar bestrijken ook de Europese Unie en Nederland. Daarbij antwoordt de minister van Defensie dat de Nederlandse Defensie níet afhankelijk is van het Musk-communicatiesysteem. "Starlink terminals zijn in gebruik, maar Defensie beschikt over andere systemen om primair in de SATCOM [satellietcommunicatie - red.] behoefte te voorzien."

Regeren en vooruitzien

De Kamervragen kijken niet alleen naar de huidige situatie, maar ook naar de toekomst. "Klopt het dat de Europese Unie aan een eigen satellietconstellatie IRIS2 werkt die diensten zal gaan leveren vergelijkbaar met die van Starlink? Kunt u bevestigen dat Nederland deze ontwikkeling enthousiast steunt? Kunt u uitsluiten dat de regering, zoals in Italië het geval lijkt, besluit in zee te gaan met Starlink in plaats van IRIS2?", aldus een van de vragen.

De minister van Defensie bevestigt dat de EU werkt aan Infrastructure for Resilience, Interconnectivity and Security by Satellite (IRIS2). "De ambitie van IRIS2 is om een eigen communicatienetwerk te ontwikkelen voor civiele en militaire gebruikers, welke vanaf 2030 communicatiediensten kan leveren. IRIS2 zet in op verbeterde communicatiecapaciteit en internetbreedband met een hoge snelheid."

Niet op één paard wedden

Dat EU-gedreven Starlink-alternatief is niet het enige waar aan wordt gewerkt. "Defensie onderschrijft het belang om niet volledig afhankelijk te zijn van één partij. Dit waarborgen we door diensten te spreiden, NAVO en EU ontwikkelingen te steunen en ten slotte zelf in te zetten op (Nederlandse) ontwikkelingen die bijdragen aan vergrootte open strategische autonomie. Zo zorgen we ervoor dat we niet afhankelijk zijn van één bedrijf of één land voor satellietcommunicatie."

"Er wordt samengewerkt met verschillende commerciële bedrijven en overheden (zoals Luxemburg, Noorwegen of het Verenigd Koninkrijk), zodat er altijd een alternatief is. Tevens werkt de NAVO momenteel aan de NATO Commercial Space Strategy om op verantwoorde wijze gebruik te kunnen maken van commerciële satellietdiensten omdat deze bedrijven vaak sneller nieuwe technologieën ontwikkelen en gebruiken. Defensie is actief betrokken bij het opstellen van de strategie en ziet de meerwaarde ervan."

"Door zelf satellieten en sensoren te ontwikkelen en te investeren in nieuwe technologieën zoals lasersatellietcommunicatie en die in de ruimte te (laten) brengen, wordt Defensie minder afhankelijk van commerciële partijen en/of landen voor capaciteiten die essentieel zijn voor het optreden van onze krijgsmacht. Hiermee kunnen we ook een bijdrage leveren aan bondgenootschappelijk optreden."

Op termijn

Tot slot komt het EU-alternatief voor Starlink aan bod in de Kamervragen, een ontwikkeling die door Defensie wordt bevestigd maar die vooralsnog niet (automatisch) de voorkeur krijgt. "Nederland zoekt samen met EU partners naar een architectuur en oplossingen voor satellietcapaciteit. IRIS2 kan op termijn (na 2030) gedeeltelijk invulling hieraan geven, maar op dit moment kunnen we niet met zekerheid zeggen of IRIS2 voor de krijgsmacht in alle gevallen toereikend is. Defensie is op dit moment niet voornemens Starlink te verkiezen boven IRIS2."