Overbelast elektriciteitsnet deels de schuld van 'dove' toezichthouder

In plaats van zo sterk te sturen op lage kosten, had de toezichthouder meer ruimte moeten bieden voor investeringen, zo stellen de door Nieuwsuur gesproken experts. De ACM spreekt dit tegen en benadrukt dat het behoedzaam heeft geopereerd om te voorkomen dat er onnodige investeringen zouden zijn gedaan.

Wachten, voor groei en verduurzaming

Inmiddels staan ruim 6700 bedrijven en maatschappelijke instellingen op een wachtlijst om aangesloten te worden op het elektriciteitsnet. Soms duurt het jaren voor zo'n aanvraag wordt gehonoreerd. In het gunstigste geval kan het maanden duren. Ondertussen dreigen er stroomtekorten of zelfs uitval.

Dit alles hindert niet alleen economische groei, maar remt ook de energietransitie. Nieuwe bedrijvigheid wordt niet vlot aangesloten en komt dan mogelijk niet of minder goed van de grond. Daarnaast kunnen bestaande bedrijven niet uitbreiden of hun processen verduurzamen. Deze problemen hadden deels voorkomen kunnen worden als de ACM minder strikt op de kosten had getoetst, schrijft Nieuwsuur, en meer op langetermijndoelen zoals duurzaamheid.

2008: heroriëntatie nodig

In 2008 heeft de Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid (WRR) al gewaarschuwd dat de energietransitie forse investeringen in het elektriciteitsnet vereist. "Investeringen in vitale infrastructuren als dijken en elektriciteitsnetwerken zijn op dit moment onvoldoende gewaarborgd", schreef de WRR toen. "Een strategische heroriëntatie van het beleid is noodzakelijk om de voor deze infrastructuren belangrijke publieke belangen, zoals innovatie, duurzaamheid en leveringszekerheid, te kunnen blijven realiseren. In het rapport Infrastructures: Time to invest (rapport nr. 81, 2008) schetst de WRR de pijlers voor zo’n heroriëntatie."

In de jaren daarna zijn nog andere rapporten, waarschuwingen en herijkingen aan de orde gekomen. Hans-Peter Oskam, directeur energietransitie van Netbeheer Nederland, vertelt aan Nieuwsuur dat de focus van de ACM gericht bleef op een zo efficiënt mogelijke en zo goedkoop mogelijke energietransitie. "Wij zeiden toen al: let op, dit gaat een keer fout." Netbeheerders durfden het risico niet te nemen om het net uit te breiden, als zij daar mogelijk geen vergoeding voor zouden krijgen.

Veel sneller gegaan

De door Nieuwsuur gesproken experts geven aan dat de groei van duurzame energie sneller is verlopen dan zelfs het meest optimistische scenario. Dat lijkt gunstig, maar legt hoge druk op het bestaande energienet, dat de snelle toename van alternatieve energiebronnen simpelweg niet aankan. Naast de problemen van vergoedingen en de snellere omslag spelen voor de beheerders van het netwerk nog andere belemmeringen. Zoals de lange doorlooptijd van vergunningen voor het aanleggen van kabels, verdeelstations en hoogspanningsmasten. Die 'wachttijd' voor uitbreidingen zorgt ervoor dat netbeheerders achter de feiten blijven aanlopen.